03/01/2025
Điện mặt trời: Mảnh ghép quan trọng trong chiến lược năng lượng xanh của Việt Nam
Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ điện ngày càng tăng cao do tốc độ phát triển kinh tế và đô thị hóa, điện mặt trời đang dần khẳng định vị thế then chốt trong hệ sinh thái năng lượng của Việt Nam. Tuy nhiên, dù được xem là hướng đi tất yếu để đạt mục tiêu trung hòa carbon đến năm 2050, nguồn năng lượng tái tạo này vẫn đang đối mặt với không ít rào cản trong quá trình phát triển.
Điện mặt trời mái nhà có vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế.
Tiềm năng lớn, vai trò ngày càng rõ nét
Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có mức bức xạ mặt trời cao ở khu vực Đông Nam Á. Tại các vùng miền Trung và miền Nam, tổng lượng bức xạ trung bình khoảng 5kWh/m²/ngày, cùng số giờ nắng từ 2.000 đến 2.600 giờ/năm. Ở miền Bắc, lượng bức xạ và thời gian nắng tuy thấp hơn nhưng vẫn đủ điều kiện phát triển điện mặt trời mái nhà ở quy mô nhỏ và vừa.
Các công nghệ sản xuất điện mặt trời đã có bước tiến lớn, với hiệu suất pin tăng lên từ 20% đến 30% và giá thành giảm hơn 80% so với một thập kỷ trước. Những bước tiến này giúp điện mặt trời không chỉ trở nên dễ tiếp cận hơn mà còn đủ sức cạnh tranh với các nguồn năng lượng truyền thống.
Theo quy hoạch điện VIII, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có hơn 20.000 MW điện mặt trời, và con số này sẽ tăng lên gần 190.000 MW vào năm 2050. Khi đó, điện mặt trời dự kiến sẽ chiếm hơn 38% tổng công suất nguồn điện toàn quốc, trở thành nguồn chủ lực trong cơ cấu năng lượng quốc gia.
Đến nay, Việt Nam đã có hơn 100.000 hệ thống lắp đặt điện mặt trời mái nhà, với tổng công suất đạt xấp xỉ 9.500 MW. Dự kiến đến năm 2030, khoảng một nửa số hộ dân và tòa nhà hành chính trên cả nước sẽ sử dụng điện mặt trời, với mục tiêu đến năm 2050 đạt 39.500 MW từ nguồn này.
Ngoài lợi ích về mặt năng lượng, mỗi MW điện mặt trời còn giúp cắt giảm khoảng 1,5 triệu kg CO₂ mỗi năm – góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong ứng phó biến đổi khí hậu.
Những lực cản phát triển điện mặt trời
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc triển khai điện mặt trời tại Việt Nam hiện vẫn gặp một số rào cản đáng kể.
-
Hạ tầng lưới điện còn yếu: Ở nhiều khu vực, đặc biệt là nông thôn và miền núi, mạng lưới truyền tải chưa đáp ứng được yêu cầu, gây khó khăn trong việc kết nối và phân phối điện từ các dự án điện mặt trời. Một số nơi thậm chí bị quá tải, không thể tiếp nhận thêm công suất.
-
Khung chính sách chưa ổn định: Dù trước đây chính sách giá FIT từng tạo “làn sóng” đầu tư mạnh mẽ, nhưng việc thiếu các chính sách dài hạn, minh bạch khiến nhà đầu tư e dè.
-
Khó tiếp cận nguồn vốn: Chi phí ban đầu cho hệ thống điện mặt trời vẫn còn cao. Các doanh nghiệp nhỏ, hộ gia đình gặp khó khăn trong việc vay vốn hoặc tiếp cận các gói hỗ trợ tài chính.
-
Bài toán môi trường sau vòng đời sản phẩm: Việc xử lý các tấm pin mặt trời khi hết hạn sử dụng hiện chưa có giải pháp tái chế hiệu quả, có nguy cơ gây tác động tiêu cực đến môi trường nếu không kiểm soát chặt chẽ.
-
Thiếu nhận thức xã hội: Mặc dù năng lượng xanh là xu hướng tất yếu, song vẫn còn nhiều người dân và doanh nghiệp chưa hiểu rõ lợi ích lâu dài, dẫn đến sự e ngại khi đầu tư.
Cần sự phối hợp đồng bộ
Việc phát triển hệ thống lắp đặt năng lượng mặt trời hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Không chỉ dừng lại ở các chính sách khuyến khích chung, cần có thêm các chương trình hỗ trợ cụ thể về kỹ thuật, tài chính và pháp lý để mở rộng quy mô áp dụng.
Bên cạnh đó, công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cũng cần được đẩy mạnh, giúp người dân và doanh nghiệp hiểu đúng, đủ và hành động tích cực hơn trong quá trình chuyển đổi năng lượng.
Việc thúc đẩy lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời không chỉ mang ý nghĩa trước mắt trong việc giảm áp lực cung cấp điện, mà còn là chiến lược dài hạn để Việt Nam hướng tới một nền kinh tế xanh, bền vững và có trách nhiệm với môi trường.